Mở đầu năm 2019, Hoa Kỳ ngay lập tức gửi tàu chiến đến khu vực quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp giữa Việt Nam và Trung Quốc ở Biển Đông. Đây là hoạt động tuần tra thường xuyên của Hoa Kỳ kể từ năm 2015 trở lại đây tại khu vực Biển Đông nhằm thách thức đòi hỏi quá đáng về chủ quyền của Trung Quốc ở vùng nước tranh chấp.
 |
| Các tàu chiến Mỹ (Arleigh Burke, USS McCampbell) dẫn đường cho các tàu chiến của Hải quân Hoa Kỳ và Nhật Bản trong cuộc tập trận chung ở Guam hôm 21/1/2016 |
Hôm 7/1, đài CNBC của Mỹ dẫn nguồn tin từ Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ cho biết khu trục hạm USS McCampbell đã đi vào khu vực 12 hải lý của ba đảo Cây, Linh Côn và Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa.
Người phát ngôn của hạm đội, bà Rachel McMarr được CNBC dẫn lời cho biết Hoa Kỳ đang thực hiện họat động tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông và hoạt động này không nhắm đến một quốc gia nào hay đưa ra bất kỳ một tuyên bố chính trị nào.
Người phát ngôn của hạm đội, bà Rachel McMarr được CNBC dẫn lời cho biết Hoa Kỳ đang thực hiện họat động tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông và hoạt động này không nhắm đến một quốc gia nào hay đưa ra bất kỳ một tuyên bố chính trị nào.
Tuy nhiên, theo Thạc sĩ Hoàng Việt, thành viên quỹ Nghiên cứu Biển Đông của Việt Nam, chuyến tuần tra mới nhất của tàu Mỹ ở Hoàng Sa đang gửi ra một thông điệp tới Trung Quốc.
“Gần đây có việc chính phủ Mỹ đóng cửa thì Trung Quốc cũng tỏ ra có những hành động cứng rắn hơn. Gần đây nhất là các chiến đấu cơ của Trung Quốc đã yêu cầu một số máy bay nước ngoài phải khai báo với Trung Quốc trong vùng mà Trung Quốc tuyên bố là vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông. Điều đó cho thấy Trung Quốc muốn nhân dịp Hoa Kỳ đang bận rộn với những việc nội bộ của mình thì thể hiện sức mạnh của mình. Tôi nghĩ trong trường hợp đó thì lực lượng quân sự của Hoa Kỳ cũng có tiếng nói riêng và nó cho thấy là mối quan tâm của Hoa Kỳ đối với vấn đề Biển Đông chưa hề giảm sút.”
Hôm 4/1, một video clip được truyền hình Trung Quốc phát đi cho thấy một phi công Trung Quốc đang chuyển đi thông điệp bằng tiếng Anh yêu cầu một máy bay không xác định phải khai báo nhận diện vì đã đi vào vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông nơi Trung Quốc cũng đang có tranh chấp về chủ quyền với Nhật Bản.
Việt Nam cần có Mỹ
Những hoạt động FONOPS của Mỹ ở Biển Đông theo nhận định của một số chuyên gia quốc tế là đã giúp ích cho Việt Nam trong đối đầu Việt Trung liên quan đến vấn đề chủ quyền ở Biển Đông.
Giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Úc, trong bài viết được đăng trên blog cá nhân hôm 5/12/2018 nhận định có ba lợi thế mà Việt Nam có được từ các hoạt động tuần tra của chương trình Tự do hàng hải của Hoa Kỳ (hay còn gọi là FONOPS):
“Thứ nhất, chương trình FONOPS duy trì thách thức về mặt pháp lý đối với các đòi hỏi quá đáng về chủ quyền không hợp lý của Trung Quốc…. Thứ hai, chương trình FONOPS giúp duy trì cân bằng lỏng của cường quốc biển tại Biển Đông vì các tuần tra của Hải quân Hoa Kỳ cho thấy sự hiện diện và là biểu tượng hiện hữu là Hoa Kỳ có quyền lợi ở Biển Đông. Thứ ba, FONOPS chuyển sự chú ý từ đối đầu Việt Trung trong trung tâm xung đột ở Biển Đông sang tập trung vào đối đầu Trung Mỹ”.
Trung Quốc hiện đòi hỏi đến 90% diện tích Biển Đông qua đường đứt khúc 9 đoạn nước này tự vẽ ra trên biển nhưng đã bị Tòa Trọng tài Quốc tế bác bỏ tính hợp lý trong một phán quyết vào năm 2016.
Việt Nam là nước đã thành công trong việc góp phần khiến Mỹ lần đầu tiên lên tiếng bày tỏ lập trường của mình về vấn đề Biển Đông vào năm 2010 khi Việt Nam là Chủ tịch luân phiên của ASEAN.
Tại Hà Nội vào tháng 7 năm 2010, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton đã khẳng định: “Hoa Kỳ, như mọi quốc gia, có lợi ích quốc gia trong việc tự do đi lại, tự do đi vào vùng biển chung của châu Á, và tôn trọng luật pháp quốc tế ở Biển Đông. Chúng tôi chia sẻ những lợi ích không chỉ với các thành viên Asean hoặc những người tham dự Diễn đàn khu vực Asean, mà còn với các quốc gia gần biển khác và cộng đồng quốc tế rộng hơn”.
Nhận xét về vai trò của Hoa Kỳ đối với Việt Nam trong việc bày tỏ lập trường về vấn đề Biển Đông, Thạc sĩ Hoàng Việt nói:
“Việt Nam gần đây gần như đơn độc trong việc có một tiếng nói riêng ở khu vực Biển Đông. Trước đây Philippines có tiếng nói mạnh mẽ ở Biển Đông thì gần đây Tổng thống Duterte lại muốn hướng về Trung Quốc nên có hòa hoãn hơn. Cho nên Việt Nam cần một đồng minh tự nhiên, không phải là đồng minh ký kết. Đồng minh này phải ủng hộ quan điểm của Việt Nam cho nên vì vậy nếu có sự quan tâm của Hoa Kỳ trong khu vực này đặc biệt là Biển Đông thì tiếng nói của Việt Nam cũng sẽ tốt hơn.”
Hành động được cho là cứng rắn gần đây của Việt Nam với Trung Quốc là việc Việt Nam đưa ra những đề nghị trong bản dự thảo quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc. Việt Nam đã đề nghị không chấp nhận vùng nhận diện phòng không ở Biển Đông, làm rõ các vấn đề chủ quyền trên biển theo luật quốc tế, không chấp nhận đòi hỏi cấm tập trận với các nước ngoài khu vực trên Biển Đông do Trung Quốc đưa ra. Đây là những đề nghị được các chuyên gia quốc tế đánh giá là khó lòng được Trung Quốc chấp nhận.
Tăng tần suất tuần tra nhưng không cản được Trung Quốc
Hoa Kỳ dưới thời của Tổng thống Donald Trump đã gia tăng các hoạt động tuần tra ở Biển Đông và có những hành động được cho là cứng rắn hơn với Trung Quốc trên lĩnh vực thương mại.
Theo thống kê của Sáng kiên Minh bạch Hàng hải Châu Á của Trung Tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế ở Mỹ, trong năm 2016, chính quyền của Tổng thống Obama thực hiện 3 cuộc tuần tra FONOPS. Nhưng kể từ sau khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền vào đầu năm 2017, chỉ trong khoảng thời gian từ tháng 5/2017 đến tháng 10 năm 2017, Hoa Kỳ đã thực hiện 4 cuộc tuần tra FONOPS ở Biển Đông.
Theo số liệu mà Đài Á Châu Tự Do thống kê từ các cuộc tuần tra FONOPS được truyền thông quốc tế đăng tải, trong năm 2018, tàu chiến Hoa Kỳ đã thực hiện ít nhất 5 cuộc tuần tra như vậy.
FONOPS dưới thời của Tổng thống Trump đã trở nên thường xuyên hơn và đã vượt quá mức đi qua không gây hại (innocent passage transits). - GS. Carl Thayer
Giáo sư Carl Thayer nhận định trong bài viết của mình rằng “FONOPS dưới thời của Tổng thống Trump đã trở nên thường xuyên hơn và đã vượt quá mức đi qua không gây hại (innocent passage transits)”
Theo Công ước về Luật biển của Liên hiệp quốc 1982, đi qua không gây hại có nghĩa là tàu chiến hay tàu ngầm đi qua vùng nước phải có cờ, và tàu ngầm phải đi nổi trên mặt nước.
Theo Thạc sĩ Hoàng Việt, những hoạt động tuần tra của FONOPS mặc dù vậy không có mấy tác dụng trong việc ngăn chặn Trung Quốc trong việc quân sự hóa khu vực Biển Đông, mà chỉ có tính thách thức về mặt pháp lý.
“Các hoạt động FONOPS chỉ thách thức chút ý về pháp lý chứ về mặt quân sự hóa thì không có gì nhiều. Nói cho cùng ngay cả các nhà nghiên cứu của Hoa Kỳ cũng xác nhận là không có cách nào ngăn cản và dẹp bỏ các cơ sở quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông trừ khi xảy ra chiến tranh mà cuộc chiến tranh đấy chắc cả Hoa Kỳ và Trung Quốc mong muốn điều đó.”
Theo Thạc sĩ Hoàng Việt, cả 7 thực thể địa lý và khu vực quần đảo Hoàng Sa đã được Trung Quốc cho xây lấp kiên cố và thiết lập các căn cứ quân sự bất chấp những phản đối của Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác trong thời gian qua.
Tại cuộc họp báo sau Đối thoại Ngoại giao An ninh Mỹ Trung thường niên diễn ra vào tháng 11 năm ngoái, Ủy viên Quốc vụ viện Trung Quốc Dương Khiết Trì còn kêu gọi Hoa Kỳ ngưng đưa tàu chiến và máy bay quân sự tới gần các đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền, đồng thời khẳng định Bắc Kinh có quyền xây dựng các cơ sở quốc phòng cần thiết trên những nơi được cho là lãnh thổ của Trung Quốc.
Không những thế, Trung Quốc gần đây còn điều tàu chiến đi sát đến mức nguy hiểm tàu chiến của Mỹ khi tàu Mỹ đi vào vùng 12 hải lý quanh các thực thể mà Trung Quốc bồi đắp ở vùng tranh chấp. Cụ thể là vụ tàu chiến Trung Quốc đi sát tàu Decatur của Mỹ chỉ ở khoảng cách 41 mét khi tàu này đi qua đá Gaven ở quần đảo Trường Sa vào hồi cuối tháng 9 vừa qua.
Chuyên gia quân sự Trung Quốc thậm chí còn kêu gọi tấn công tàu Mỹ. Hồi đầu tháng 12 vừa qua, tờ Hoàn Cầu Thời Báo của Trung Quốc trích lời ông Đái Húc, Đại tá không quân, Viện trưởng Viện an toàn hàng hải và hợp tác của Trung Quốc, nói rằng nếu tàu chiến Mỹ cứ tiếp tục đi vào lãnh hải Trung Quốc, thì Trung Quốc nên gửi hai tàu chiến đến vùng lãnh hải đó, một chiếc để chặn tàu Mỹ, còn chiếc kia sẽ đâm vào tàu của Mỹ.
Cựu sĩ quan tình báo Hải Quân Mỹ James Fanell trong một bản tường trình gửi Ủy ban tình báo thượng viện Mỹ hồi tháng đầu tháng 5 năm 2018, cho biết từ tháng 10/2015 trở lại đây, Trung Quốc đã cho tàu theo sát hầu như mọi hoạt động của tàu Hải quân Hoa Kỳ ở khu vực Biển Đông. Ông Fanell nhận định “tàu chiến hải quân Trung Quốc vào và hoạt động trong khu vực Biển Đông, chuyển chiến lược bao phủ khu vực sang chiến lược đối đầu trực tiếp. Sự thay đổi này cho thấy bằng chứng về ý định Trung Quốc sẽ sử dụng lực lượng quân sự để đạt dược những mục tiêu chiến lược qua đe dọa và bắt nạt, bất chấp việc họ vẫn khẳng định về sự phát triển hòa bình”
Để tăng cường sức ép lên Trung Quốc, Hoa Kỳ thời gian qua cũng kêu gọi các đồng minh tham gia vào chương trình FONOPS ở Biển Đông.
Anh Quốc hồi tháng 9 năm ngoái đã điều tàu chiến đi sát quần đảo Hoàng Sa. Theo Reuters, Bắc Kinh đã phải điều máy bay và tàu chiến ra để theo dõi tàu của Anh.
Trước đó, vào tháng 6, Pháp và Anh đã thực hiện hoạt động tuần tra chung qua Đá Vành Khăn, Subi và Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa đang tranh chấp giữa các nước. Theo Diplomat, trong năm 2017, Pháp đã cho ít nhất 5 tàu chiến đi vào khu vực Biển Đông.
Theo Thạc sĩ Hoàng Việt, những hoạt động FONOPS dồn dập của nhiều nước ở Biển Đông góp phần thách thức về mặt pháp lý đối với đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc và tỏ thái độ mạnh mẽ hơn đối với Trung Quốc nhưng sẽ không làm thay đổi được vấn đề quân sự hóa khu vực Biển Đông mà Trung Quốc đã và vẫn đang thực hiện.
(RFA)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét